“Con cá voi phế liệu. Vốn chỉ là sự ẩn dụ, nhưng rồi đó lại là hiện thực.”
Một vài năm trước tôi có tham gia phụ đẩy một con cá voi lưng gù mắc cạn về lại với biển, nhưng rồi lại phải chứng kiến nó mắc cạn một lần nữa, chết […]
Dòng chảy /
Những gợn sóng trên dòng chảy thời gian.
Bài viết về những sự kiện, hiện tượng, hoặc phong trào có thật, đã và đang xảy ra, và gây ra ảnh hưởng lớn.
Tuyến Trung Hoa trà thương chính là một nghịch lý: một ngành công nghiệp toàn cầu, khuếch đại mà không cần đến kỳ quan công nghệ nào.
Các thương gia Hà Lan là những người đầu tiên đem trà đến Châu Âu vào 1609, nhưng đến cuối thế kỷ 18, Công ty Đông Ấn của Anh dưới sự bảo trợ độc quyền […]
Một thế hệ “co giật”
Helen Lewis | Nhật Vi | 22 phút đọc
Liệu rối loạn tic có phải là căn bệnh đầu tiên có khả năng lây lan do tác động từ các phương tiện truyền thông xã hội?
Cách đây 3 năm, một bác sĩ tâm thần tên Kirsten Müller-Vahl lần đầu nhận thấy có gì đó bất thường nơi những bệnh nhân phòng khám ở Hannover, Đức của bà vừa tiếp nhận. […]
Dầu cọ là loại nguyên liệu thần kì trong mọi sản phẩm từ bánh quy đến dầu gội đầu. Nhưng việc chúng ta phụ thuộc vào dầu cọ gây ra những hậu quả nghiêm trọng về môi trường. Liệu đã quá muộn để phá vỡ thói quen này?
Ngày xửa ngày xưa, ở một vùng đất xa xôi, mọc lên một quả thần. Từ quả này có thể chiết xuất một loại dầu hết sức đặc biệt, giúp bánh quy thêm tốt cho […]
Cách một chuỗi tweet đã đánh thức lịch sử đen tối của ngành nhân chủng học
Dorsa Amir | Thu Phương | 14 phút đọc
Một tổ hợp độc hại của những định kiến và thông tin sai lệch về thổ dân
Vào tháng Ba, chuyên gia tư vấn dinh dưỡng Anthony Gustin bỗng trở nên nổi tiếng trên mạng xã hội. Anh ta là chủ của cửa hàng thực phẩm trực tuyến Perfect Keto với phương […]
Tại sao cha đẻ ngành khoa học thần kinh không thích loài người?
Benjamin Ehrlich | Đình Đức | 0 phút đọc
Lý do vì sao cha đẻ của ngành khoa học thần kinh muốn nghiên cứu kiến tại giai đoạn cuối của sự nghiệp.
Năm 1914, khi Thế chiến thứ nhất nổ ra, Santiago Ramón y Cajal, nhà khoa học thần kinh có ảnh hưởng nhất trên thế giới – người đã khám phá ra tế bào não, sau […]
Mà là dấu hiệu cho thấy hệ thống toàn cầu đang ngày càng trở nên 'mong manh' hơn
Nassim Nicholas Taleb nói với Bloomberg Television vào ngày 31 tháng 3 rằng ông “phát cáu” mỗi khi đại dịch coronavirus được gọi là “thiên nga đen” – thuật ngữ ông đặt ra để chỉ […]
Vô tính luyến ái là sao?
Natasha McKeever, Luke Brunning | K. | 15 phút đọc
Cảm giác ra sao khi thấy yêu và gần gũi với người yêu, nhưng không cảm thấy thu hút về thể xác với họ?
Vô tính không phải một phức cảm. Cũng không phải bệnh lý. Càng không phải một dấu hiệu tất yếu của sang chấn. Không phải một hành vi. Cũng không phải kết quả một lựa […]
Nỗi cô đơn của người đồng tính
“Tớ luôn cảm thấy hưng phấn khi dùng hết chỗ ma túy đá đó.” “Hít một liều, rồi cậu sẽ cảm thấy thôi thúc phải dùng tiếp, tiếp nữa. Tới khi hết thuốc, cảm giác […]
Những nữ lập trình viên đứng sau sự kiện đột phá của ngành khí tượng học
Sarah Witman | Thu Phương | 8 phút đọc
Tiêu biểu trong số đó là Klara von Neumann, dù không hề được đào tạo bài bản qua bất kỳ trường lớp nào, nhưng bà đã tham gia những cuộc thử nghiệm quan trọng làm nền tảng cho các công cụ dự báo thời tiết hiện đại ngày nay
Một trong những đột phá quan trọng nhất của ngành dự báo khí tượng xảy đến vào mùa xuân năm 1950, trong một cuộc thí nghiệm mang tên Aberdeen Proving Ground do Quân đội Hoa […]
Khi cái chết nối liền khoảng cách giữa chúng ta và đại dịch COVID-19
Adam Roger | Thu Phương | 8 phút đọc
Có một bài toán nghiệt ngã trong thời kỳ đại dịch: Nếu phải quen biết một người đã tử vong vì COVID-19 mới khiến một người ở Hoa Kì cảm thấy đại dịch đang thực sự tồn tại, vậy cần tổng số bao nhiêu người phải tử vong?
Một trong những điều đầu tiên các nhà dịch tễ học tương lai được dạy là hình dạng của đường cong tăng trưởng theo cấp số nhân — thứ mô tả cách dịch bệnh khởi […]
Bệnh tâm thần có thể giả vờ được không?
Doughlas Starr | Đình Đức | 6 phút đọc
Đây là cách mà các nhà tâm lý học pháp y phát hiện ai đang giả vờ bệnh.
Khi ai đó gây ra một tội ác tày đình và “khó giải thích,” chúng ta đều tự nhiên muốn biết liệu anh ta có bị tâm thần không, bởi còn ai ngoài một người […]
Vượt ra khỏi phạm trù của một mô tả chủ quan, cơn đau có thể được đo lường và đánh giá chính xác như thế nào?
Một sáng tháng Hai mịt mùng ở Oxford, nước Anh, tôi có mặt ở bệnh viện John Radcliffe, một khu phức hợp kiến trúc từ thập niên 1970 có hình tàu neo vào một ngọn […]
Khoa học đang cho thấy phương thuốc điều trị tốt nhất cho tuổi già chính là bạn bè.
Carol, mẹ chồng của tôi, sống một mình. Hôm trước là ngày sinh nhật thứ 75 của bà. Như thường lệ, tôi sẽ gửi tặng bà những đóa hoa. Như thường lệ, bà sẽ dành […]
Thành tựu huy hoàng của Althea Gibson
Alicia Ault | Đình Đức | 9 phút đọc
Dù đã chứng tỏ mình trên sân trong nhiều thập kỷ, nhưng phải đến giải Pháp mở rộng năm 1956, bà mới được xem là một tay vợt hàng đầu, chủ yếu bởi sắc tộc của mình.
Giải quần vợt Pháp mở rộng sôi sục khi Naomi Osaka, một ngôi sao thể thao đồng thời là phụ nữ da màu, đã rút lui khi đối mặt với những đe dọa sau khi […]
Tiêm vắc-xin Covid-19 đầy đủ làm giảm mạnh nguy cơ nhiễm bệnh, nguy cơ bệnh trở nặng và nguy cơ tử vong, kể cả với biến chủng Omicron.
Tố Linh | 3 phút đọc
Tóm tắt một số nghiên cứu dịch tễ học và huyết học về hiệu quả của vắc-xin Covid-19
Theo một báo cáo công bố gần đây của Cục Y tế bang Washington, Hoa Kỳ, việc tiêm vắc-xin Covid-19 đầy đủ có hiệu quả rõ rệt trong việc giảm nguy cơ nhiễm bệnh, bệnh […]
Chuyến du hành vĩ đại nhất mọi thời đại
Gillen D’Arcy Wood | Phù Vân | 9 phút đọc
Những người Mỹ đầu tiên đã đi từ Siberia đến Patagonia như thế nào?
Hè 1977, trong một chuyến đi thực tế ở bắc Patagonia, nhà khảo cổ học người Mỹ Tom Dilehay đã có một phát kiến chấn động. Khi khai quật một khe nứt ở Monte Verde, […]
Không dừng lại như một sự may mắn ngẫu nhiên, tình cờ còn là cội nguồn của những ý tưởng. Giờ đây, nó đang đối diện với mối đe dọa từ các phương tiện truyền thông thời hiện đại.
Một ngày nọ, vào năm 1945, người đàn ông tên Percy Spencer đang tham quan một trong những phòng thí nghiệm do chính ông quản lý tại tập đoàn Raytheon – nhà cung cấp công […]
Tinh thể thời gian – sự giàu có của các trạng thái vật chất
Ryan F. Mandelbaum | Hà Anh | 6 phút đọc
Các nhà khoa học đã quan sát được tinh thể thời gian, vậy chúng thực sự là cái quái gì vậy?
“Tinh thể thời gian là gì?” tôi bắt đầu cuộc trao đổi với nhóm sinh viên sau đại học từ Đại học Harvard gồm Soonwon Choi, Joonhee Choi và nghiên cứu viên tiến sĩ Renate […]
Từ khi nào cảm thấy hạnh phúc lại trở thành một công việc mang tính cạnh tranh đầy tàn nhẫn? Từ khi nào niềm hạnh phúc đã biến thành một mục tiêu xa vời để làm khổ chúng ta?
Vào năm 1920, nhà tâm lý học người Mỹ John B Watson đã công bố kết quả của một trong số những nghiên cứu được cho là gây tranh cãi về đạo đức của thế […]
Gia phả tiếng Việt: chuyện ngày xửa ngày xưa
Adam Johnson và Tố Linh | 14 phút đọc
Những nghiên cứu ngôn ngữ học, khảo cổ học và di truyền học cùng vẽ nên một bức tranh về tiếng Việt và người Việt xưa.
Năm 1948 là một năm khó khăn đối với André-Georges Haudricourt. Mới trước đó một năm, luận văn ngôn ngữ học của ông vừa bị đánh trượt vì quá lập dị, rồi khi ông tới […]
Yêu xa là gì? Bạn có đang trong mối quan hệ yêu xa với người thương bên kia trái đất? Liệu khoảng cách có giúp những trái tim xích gần nhau hơn không?
Sự phát triển đồng thời của công nghệ và kinh tế đã giúp những cặp đôi đang phải xa nhau cảm thấy sự chia cắt về địa lý bớt áp lực và thú vị hơn. […]
Tại sao con người dồn nhiều tài nguyên giải cứu từng cá thể động vật trong khi môi trường sống chung đang bị phá hủy và cả loài có nguy cơ tuyệt chủng?
Vào một ngày thứ Ba lạnh giá tháng Mười một, một chú chim ruồi bé nhỏ bất chợt xuất hiện trước sân nhà người dân ở thành phố St Paul. Ngày hôm đó Minnesota lạnh […]
Giữa dòng chảy thời đại, ký ức về con người và văn hóa sẽ trôi về đâu?
Vài năm về trước, một sinh viên bước vào văn phòng của Cesar A. Hidalgo, giám đốc nhóm nghiên cứu Collective Learning của MIT Media Lab. Hidalgo lúc đó đang nghe nhạc và ông hỏi […]
Người giàu “xấu tính,” vì sao?
Christopher Ryan | Quốc Hưng | 14 phút đọc
Hãy gọi nó là Hội chứng Người giàu Khốn nạn – xu hướng tách bản thân khỏi những người có sự khác biệt lớn về tài sản.
Năm 2007, Gary Rivlin đăng tải trên tờ New York Times hồ sơ tổng hợp về những người thành đạt tại Silicon Valley. Một trong số họ, Hal Steger, sống với vợ trong căn biệt […]
Âm nhạc có thật sự giúp trẻ em thông minh hơn?
Christoph Droesser | Linh Chi Ha | 7 phút đọc
Một phân tích gần đây đã chỉ ra rằng hầu hết các nghiên cứu đã đưa ra những kết luận sai lệch về mối quan hệ giữa âm nhạc và việc phát triển kỹ năng.
Vào năm 2004, một bài nghiên cứu với tựa đề “Học nhạc giúp cải thiện chỉ số IQ” được đăng tải trên tờ Khoa Học Tâm Lý. Tác giả của nghiên cứu này là Glenn […]
Những kẻ chiến thắng đáng thương của chế độ nhân tài
Daniel Markovits | Việt Thắng | 11 phút đọc
Chế độ nhân tài đề cao thành tích hơn tất cả mọi thứ, khiến cho mọi người đều khổ sở, kể cả người giàu. Liệu ta có thể tìm được lối thoát?
Mùa hè năm 1987, tôi tốt nghiệp một trường cấp ba công lập ở Austin, Texas, và đến vùng Đông Bắc để theo học tại Yale. Sau đó tôi dành gần 15 năm theo học […]
Tesla vs Edison: Tái chiến dòng điện AC/DC
Alan Finkel | Giang Do | 3 phút đọc
Vào cuối thế kỉ 19, Nikola Tesla đã đánh bại Thomas Edison trong Cuộc chiến Dòng điện giữa điện xoay chiều (AC) và điện một chiều (DC). Giờ đây, dường như phe Edison đang chuẩn bị cho một sự trở lại đầy ngoạn mục.
Trận chiến quyết định đã diễn ra vào năm 1893 tại Triển lãm Thế giới Chicago. Với một bên là nhà phát minh lừng danh Thomas Edison, và phe còn lại có sự hiện diện […]
Cơ chế chữa lành diệu kỳ của tế bào
Jordana Cepelewicz | Mỹ Châu | 13 phút đọc
Tế bào quay ngược thời gian về giai đoạn bào thai để chữa lành vết thương.
Khởi đầu của một phôi thai chỉ là một tế bào duy nhất. Không lâu sau, tế bào đó phân chia thành hai tế bào, rồi bốn, rồi tám, và cứ thế tiếp tục — […]
Lược sử thời gian thế giới
Ian P. Beacock | Minh Hoàng | 8 phút đọc
Hệ thống thời gian hiện đại không tự nhiên mà có - mà nhờ sự áp đặt.
Tháng Một năm 1906, hàng nghìn công nhân dệt đã làm náo loạn cả vùng ngoại ô Bombay. Bắt đầu bằng việc đình công, đoàn người nhanh chóng tiến về phía các khu chế xuất, […]
Nếu đa vũ trụ nghe có vẻ siêu tự nhiên, đó là vì chúng ta cần phải thay đổi khái niệm về thời gian và không gian.
Bức chạm khắc Flammarion (Flammarion engraving) – nghe có vẻ lạ lẫm, nhưng hẳn là bạn đã nhìn thấy bức tranh ấy nhiều lần. Bức hoạ đặc tả một lữ khách mặc áo choàng, tay […]
Chuyện chưa kể về mốt ăn mặc kín đáo của phụ nữ thời nay.
Chiếc váy Sequoia của thương hiệu thời trang độc lập Creatures of Comfort có trụ sở đặt tại New York khó có thể được gọi là “quyến rũ.” Với tông màu nâu xám, độ dài […]
Tại sao chúng ta bị cuốn hút bởi những nhà độc tài?
David Livingstone Smith | Minh Hoàng | 12 phút đọc
Những nhà độc tài tiếp lửa cho nỗi căm hờn, sự tự thương hại, và những ảo tưởng cùng lời hứa hẹn về Thiên đường Trần gian.
Tại sao chúng ta lại chấp nhận những kẻ lãnh đạo bạo ngược, độc đoán hết lần này đến lần khác? Xuyên suốt chiều dài lịch sử, các nhà triết học và lý luận chính […]
Vitamin: Từ điều kỳ diệu y học thành trò tiếp thị tào lao
Shannon Palus | Hằng | 7 phút đọc
Khi dùng đúng cách, vitamins có thể rất hiệu quả, nhưng tiếp thị quá đà đã làm cho những bằng chứng này bị quên lãng.
Hồi trung học, tôi thường tập luyện chạy băng đồng. Rồi một mùa thu nọ, tôi bỗng trở nên chậm chạp một cách kỳ lạ. Tôi có cảm giác như một nhân vật trò chơi […]
Điều này sẽ mang lại những thành quả đầy tiềm năng, nhưng đồng thời cũng chứa đựng những rủi ro mà loài người buộc phải đương đầu.
Peter Sorger và Ben Gyori đang vắt óc suy nghĩ cùng một chiếc máy tính ở trong phòng thí nghiệm tại trường Y khoa Harvard. Mục tiêu của họ là tìm ra lý do tại […]
Sống ở thành phố có làm động vật thông minh hơn?
Paul Bisceglio | Minh Hoàng | 20 phút đọc
Một chú mèo bí ẩn ở Sri Lanka có thể là câu trả lời.
Nạn nhân đầu tiên là bọn cá vàng. Cứ lâu lâu lại có vài con biến mất khỏi cái hồ nhỏ bên ngoài văn phòng. Nhưng cá vàng thì giá khá rẻ, nên trong tòa […]
Tự kỷ: một chứng bệnh cần chữa trị hay một nét đa dạng thần kinh cần được tôn trọng?
Tuần trước, có người đã đăng thông báo trên Twitter về một buổi gặp gỡ như sau: “Tin tức đây. Một vài người chúng tôi quyết định tổ chức một một buổi tụ tập cà […]
Vienna: Cuộc cách mạng nhà ở vĩ đại
Andreas Rumpfhuber | Nhi | 8 phút đọc
Sau khi chiến tranh qua đi, những cộng đồng dân cư tự phát bắt đầu mọc lên như nấm trong lòng thủ đô nước Áo.
Chiến tranh thế giới thứ nhất khiến cho tình hình nhà ở tại Vienna càng tồi tệ hơn bao giờ hết. Ngay từ đầu thế kỷ 20, thành phố này đã gắn chặt với sự […]
Quả táo sâu và sự thật đằng sau chiếc iPhone
Aditya Chakrabortty | Minh Hoàng | 6 phút đọc
Ngoài vẻ ngoài bóng loáng và những tính năng thông minh, chiếc iPhone mới của bạn còn đi kèm với sự bóc lột, bất bình đẳng, và lợi nhuận khổng lồ.
Chúng ta sẽ sớm thấy những bản cáo phó đầu tiên khi sự minh bạch, tự do thương mại, và toàn cầu hóa từ trần. Khi tác giả của những bản cáo phó này suy […]
Emoji có thể phản ánh một phần con người bạn theo cách mà nhiều khi bạn không thể nào kiểm soát được
Dạo gần đây, tôi có một thói quen mỗi khi nhắn tin với bạn bè, đó là luôn luôn kết thúc cuộc nói chuyện bằng một biểu tượng emoji. Chuyện sẽ chẳng có gì nếu […]
Quần áo được tạo ra không chỉ để giữ ấm
Melissa Hogenboom | Minh Hoàng | 7 phút đọc
Không phải ai cũng cần quần áo để sống, vậy tại sao chúng ta lại bận tâm về việc mặc quần áo đến thế?
Stephen Gough thích được khoả thân, thích đến mức việc đó đã khiến ông phải trả giá bằng chính sự tự do của mình. Ông đã phải ở tù tổng cộng 10 năm vì đã hở […]
Nghề nghiệp nào sẽ không bị đào thải trong 20 năm tới?
Arwa Mahdawi | Hằng | 8 phút đọc
Các công việc không tự dưng biến mất, chúng chỉ thay đổi từ dạng này sang dạng khác.
Những con rô-bốt đang đến! Những con rô-bốt đang đến! Các báo cáo thường kỳ cảnh báo chúng ta rằng một cuộc biến động lớn đến từ việc tự động hóa đang đến gần. Vào […]
Đừng chỉ dạy học sinh tư duy biện luận
Carl Hendrick | Nhi | 5 phút đọc
Một nghịch lý của thời đại chúng ta: để tư duy tốt hơn, ta cần vượt ra khỏi cái bẫy của những “kỹ năng suy nghĩ” mơ hồ.
Điều khiển không lưu chẳng hề dễ chút nào. Nó đòi hỏi một khả năng nhận thức gọi là “nắm bắt tình huống” (situational awareness); đó là việc “trích xuất liên tục các dữ liệu […]
Khi Robin Williams tự kết thúc đời mình, chúng ta nhận ra rằng trầm cảm cũng giống như ung thư, đều là những kẻ sát nhân không lý do.
Cứ 40 giây lại có một người tự sát. Tại Mỹ, trong danh sách những nguyên nhân tử vong thường gặp nhất ở người trên 10 tuổi, tự sát đứng thứ 10. Nguyên nhân này […]
Khoản thu nhập cơ bản phổ quát mà chính phủ trao cho người dân rốt cuộc sẽ là một món quà, hay nó sẽ trở thành những rủi ro đối với đời sống xã hội?
Cuộc thử nghiệm quy mô về “thu nhập cơ bản” bắt nguồn từ Phần Lan. Một số quốc gia khác đã tiến hành lập kế hoạch thử nghiệm, nhưng người Phần Lan là những người […]