Kinh điển /

Chẳng bao giờ lỗi thời.

Bài viết có chủ đề thường được coi là “chuyện muôn thủa”, được quan tâm, bàn luận bất kể thời gian.
Để trả lời cho câu hỏi liệu các khối vật chất cơ bản xây dựng nên thực tại quanh ta là hạt, trường năng lượng hay là sự kết hợp giữa cả hai, ta cần đưa suy luận của mình ra ngoài phạm trù vật lý.

Rất lâu trước khi triết học và vật lý phân tách thành hai lĩnh vực khác nhau, các nhà triết học tự nhiên đến từ thời Hy Lạp cổ đã suy đoán về các nguyên […]

ĐỌC THÊM
Con người ta ưa quy củ và tìm cầu khả năng đoán định. Nhưng cũng giống như Vũ trụ của chúng ta, thứ phát triển mạnh mẽ nhờ vào entropy, chúng ta cần sự hỗn loạn để phát triển.

Các tu sĩ Phật giáo ở tu viện Namgyal Ấn Độ tham gia vào một nghi lễ liên quan đến việc tạo ra các mô hình hoa văn phức tạp từ cát màu, được gọi […]

ĐỌC THÊM
Trong khi nguồn gốc của nhiều nghi lễ còn chưa sáng tỏ, những nghiên cứu gần đây cho thấy loài người đã phát triển các thực hành xã hội như nghi thức nhằm né tránh và giải quyết các mối đe dọa.

Đầu năm 2021, người dân trên toàn thế giới đã tổ chức một trong những nghi lễ lớn nhất của nhân loại. Để kỷ niệm một năm đã qua, loài người có các hoạt động […]

ĐỌC THÊM
Vùng đất Thung lũng sông Nile màu mỡ đã mang đến cho người Ai Cập cổ đại hiểu biết về động vật cùng những vị thần trong hình hài động vật.

Đức tin của người Ai Cập cổ đại sản sinh ra những tạo phẩm đầy sáng tạo như nữ thần bọ cạp Selket; thần tri thức có đầu khỉ đầu chó (hoặc đôi khi đầu […]

ĐỌC THÊM
Hình hài phụ nữ
Một cơn đói, một cú đâm đau điếng, một nỗi sợ - đây chính là những trải nghiệm đánh dấu nơi sinh học và văn hoá gặp gỡ.

Phụ nữ đã được nuôi dạy ngàn đời nay với ý niệm rằng cơ thể của mình là một món tài sản, cần kiểm soát và che giấu, và là thứ ngăn cản con người […]

ĐỌC THÊM
Có vẻ thật phi lý khi vật lý hiện đại nói với chúng ta, những kẻ dễ dàng đếm nhịp từng giây từng phút đời mình, rằng hiện tại không có thật và thời gian chẳng phải mũi tên hướng tới tương lai. Nếu thế thì, thời gian là gì?

Một trong những bí ẩn lớn nhất của vật lý hiện đại là cái chúng ta đang trải nghiệm theo đúng nghĩa đen tại mỗi khoảnh khắc đời mình. Vật lý mô tả thế giới […]

ĐỌC THÊM
Ý nghĩa của giải Nobel
Đối với một số người, giải Nobel được xem như đỉnh cao của sự công nhận, nhưng đối với những người khác, nó lại đậm mùi thiên vị phương Tây và phân biệt giới tính.

Nguồn gốc của giải Nobel từ đâu? Trước sự bàng hoàng của gia đình, trong di chúc cuối cùng của  Alfred Nobel vào năm 1895, ông đã để lại phần lớn tài sản của mình, […]

ĐỌC THÊM
Liệu chúng ta thực sự có ý chí tự do và phải chịu trách nhiệm về đạo đức cho hành động của bản thân?

1. Trách nhiệm đạo đức (moral responsibility) là gì? Đồng hồ điểm 8 giờ tối, Hoàng vội vàng ngắm nghía và tút tát lại mái tóc vuốt keo sáng bóng của mình để chuẩn bị […]

ĐỌC THÊM
Trong suốt chiều dài lịch sử, bản chất con người luôn cố gắng tháo bỏ sợi dây ràng buộc nó vào truyền thống. Liệu thứ tự do nội tại đó có đáng cái giá đắt phải trả hay không?

Làm-người là gì? Theo truyền thống, bản chất con người được cho là một điều chi cố định, được sinh ra bởi tự nhiên hoặc Chúa Trời, không bao giờ thay đổi. Mỗi người được […]

ĐỌC THÊM
Dự báo: Một ngày nào đó, Thế hệ Z “OK boomer” ngày nay sẽ phàn nàn về giới trẻ. Lỗi do trí nhớ của con người.

Người già và người trẻ lại đang tranh cãi gay gắt – lần nữa. Không quá khi cho rằng đây là một khía cạnh bất diệt trong xã hội loài người: Những người trẻ luôn […]

ĐỌC THÊM
Rachel Carson
Nhà môi trường học vĩ đại.

Giữ gìn thiên nhiên không phải là hành vi tự nhiên. Con người thường có động lực chinh phục và chế ngự thế giới tự nhiên: khai quang rừng rậm, săn bắt động vật, khơi […]

ĐỌC THÊM
Bản chất vật lý của máy tính có thể tiết lộ những sự thật sâu sắc về khả năng tính toán mạnh mẽ của chúng.

Hãy tưởng tượng bạn đang lựa một chiếc xe mới, và nhân viên bán hàng nói rằng, “Anh biết không, chiếc xe này không chỉ có thể lái được trên đường.” “Vậy hả?” bạn hỏi. […]

ĐỌC THÊM
Làm thế nào để bạn chứng minh kiến thức của mình? Nhận thức luận có thể cho bạn một gợi ý.

Làm thế nào bạn biết ngày mai thời tiết sẽ ra sao? Làm thế nào bạn biết Vũ trụ này bao nhiêu tuổi? Làm thế nào bạn biết mình có đang suy nghĩ hợp lý? […]

ĐỌC THÊM
Xét nghiệm di truyền cho thấy châu Âu cổ đại là một hỗn hợp đa sắc tộc với nguồn gốc từ châu Phi, Trung Đông và nước Nga ngày nay.

Trước cả thời Phát-xít đã tồn tại quan niệm rằng từng có những nhóm người châu Âu cổ đại “thuần chủng” xuất hiện từ thời còn loài voi ma-mút lông xoăn; chính quan niệm này […]

ĐỌC THÊM
Thuyết âm mưu và cuộc chiến sinh tồn
Xuyên suốt lịch sử, thuyết âm mưu đã, đang, và sẽ luôn là một phần trong bản tính của con người.

Ngọn lửa bao trùm Nhà thờ Đức Bà ngày 15/4/2019 đã làm tan nát trái tim bao người say mê văn hóa trên toàn thế giới. Người dân Paris đã bật khóc khi ngọn lửa […]

ĐỌC THÊM
Lời ký ức
Những người Do Thái lưu vong từ Liên Xô cũ kể những câu chuyện không nhất quán. Qua đây, điều gì về bản chất của ký ức được tiết lộ?

“Họ từng hỏi liệu tôi có nhớ chị không…tôi không. À, tôi nhớ có một bé gái. Nhưng chính xác mặt mũi chị trông ra sao thì không. Chỉ là một khuôn mặt mờ ảo.” […]

ĐỌC THÊM
Bên ủng hộ thực phẩm biến đổi gen cho rằng công nghệ là cách duy nhất để cứu đói một Trái đất ngày một đông và ấm lên. Bên phản đối lại cho rằng can thiệp vào thiên nhiên là một trò chơi nguy hiểm. Ai đúng, ai sai?

Robert Goldberg ngồi thõng xuống bàn làm việc, hai tay quờ quạng trong không trung. “Lũ quái vật Frankenstein, những sinh vật bò ra khỏi phòng thí nghiệm,” ông nói. “Đây là điều làm tôi […]

ĐỌC THÊM
Sự mập mờ giữa các thuật ngữ nhựa sinh học, nhựa làm từ vật liệu sinh học, và nhựa có khả năng phân hủy sinh học làm chúng ta khó phân biệt – và đưa ra – sự lựa chọn có trách nhiệm với môi trường.

Bạn đã từng đứng trước một kệ hàng trong siêu thị và băn khoăn liệu có nên ưu tiên sản phẩm làm từ nhựa sinh học hơn nhựa thông thường? Nhiều người cho rằng tất […]

ĐỌC THÊM
Buồn à, chuyện thường thôi
Một góc nhìn khác về nỗi buồn và những xúc cảm liên quan

Từ năm 2012 đến nay, mỗi ngày, nữ nhà văn người Mỹ Melissa Broder đều đăng tải những dòng tâm trạng về cuộc sống lên tài khoản Twitter mang tên So Sad Today (tạm dịch: […]

ĐỌC THÊM
Một chiếc máy phân loại đậu cho chúng ta biết gì về các quy luật xác suất tưởng chừng như ngẫu nhiên.

Có phải tự nhiên vốn dĩ là ngẫu nhiên? Theo một số giải thích trong cơ học lượng tử, đúng là như vậy, và điều này lý giải vì sao chúng ta không thể tiên […]

ĐỌC THÊM
Phụ nữ tìm kiếm điều gì ở các mối quan hệ qua đường – các gen tốt hay cảm xúc lãng mạn?

Đến một độ tuổi nhất định, đa số người trưởng thành đều ổn định cuộc sống với những mối quan hệ vợ chồng tương đối bền chặt trong nhiều năm, thậm chí là cả cuộc […]

ĐỌC THÊM
Chúng ta đều biết rằng cái chết là điều không thể tránh khỏi. Vậy tại sao chúng ta vẫn không chịu tin vào điều đó?

Trong tiểu thuyết ngắn The Death of Ivan Ilyich (Tạm dịch: Cái chết của Ivan Ilyich, 1886), Leo Tolstoy đã kể cho chúng ta câu chuyện về một người đàn ông đột ngột nhận ra […]

ĐỌC THÊM
Đặt các chế độ ăn lên bàn cân, ngôi vị quán quân thuộc về thực phẩm nguyên chất.

Giữa một biển sách bán chạy về các chế độ ăn, các quảng cáo về thanh lọc cơ thể, hay những bí quyết được chia sẻ trong những cuốn tạp chí hào nhoáng, khoa học […]

ĐỌC THÊM
Cha truyền con nối
Các phát hiện mới về bệnh tâm thần phân liệt nhen nhóm lại những câu hỏi ngàn đời về gen và danh tính

Mùa đông năm 2012, tôi đi từ New Delhi, nơi tôi lớn lên, đến Calcutta để thăm anh họ Moni. Bố tôi cùng đi để dẫn đường, nhưng ông toát ra một vẻ muộn phiền […]

ĐỌC THÊM
Chúng ta vẫn đang tìm kiếm mục đích tồn tại của vũ trụ. Nhưng khoan, vũ trụ, liệu có thực sự hiện hữu?

Trong một thế giới lý tưởng, mỗi câu hỏi triết học phi thường sẽ luôn gắn liền với một giai thoại thú vị về sự xuất hiện của nó. Không may, chúng ta chỉ có […]

ĐỌC THÊM
Từ cảm giác vui mừng và gắn bó đến sự lo lắng và che chở, hành vi làm mẹ bắt đầu bằng các phản ứng sinh hóa.

Họa sĩ Sarah Walker có lần bảo với tôi rằng, việc trở thành một bà mẹ giống như khám phá ra sự tồn tại của một căn phòng mới lạ trong ngôi nhà mà bạn […]

ĐỌC THÊM
Nếu đa vũ trụ nghe có vẻ siêu tự nhiên, đó là vì chúng ta cần phải thay đổi khái niệm về thời gian và không gian.

Bức chạm khắc Flammarion (Flammarion engraving) – nghe có vẻ lạ lẫm, nhưng hẳn là bạn đã nhìn thấy bức tranh ấy nhiều lần. Bức hoạ đặc tả một lữ khách mặc áo choàng, tay […]

ĐỌC THÊM
Triết học thực tiễn của Aristotle
Làm thế nào để sống một cuộc đời tốt đẹp? Bốn câu trả lời từ triết gia Aristotle.

Aristotle ra đời vào khoảng năm 384 trước Công nguyên tại Vương quốc Macedonia của Hy Lạp cổ đại, nơi cha ông là một ngự y hoàng gia. Khi lớn lên, ông trở thành một […]

ĐỌC THÊM
Cầu nối từ chẳng-nơi-nào
Làm thế nào tồn tại đến từ hư vô?

“Câu hỏi về tồn tại là câu hỏi sâu thẳm nhất trong mọi thể loại triết học.” William James đã kết luận như vậy khi suy nghĩ về câu hỏi căn bản nhất kia: làm […]

ĐỌC THÊM
Chết theo yêu cầu – Phần 2
Liệu cái chết nhân đạo đã đi quá xa?

Vào tháng 11 năm 2016, Monique và Bert de Gooijer, một cặp vợ chồng đến từ Tilburg, trở nên khá nổi tiếng khi một tờ báo khu vực, Brabants Dagblad, dành trọn cả một số […]

ĐỌC THÊM
Chết theo yêu cầu – Phần 1
Liệu cái chết nhân đạo có đi quá xa?

Lựa chọn thời điểm và cách thức để chết ngày càng trở nên dễ dàng hơn tại các quốc gia trên khắp thế giới. Tuy nhiên, các bác sĩ ở ngay tại quốc gia tiên […]

ĐỌC THÊM
Nghệ thuật có ích gì không?
Hay thực chất, nó chỉ là tiếng nói phù phiếm khi phải đối mặt với bạo ngược?

Bức họa vẽ năm 1936 của Karl Hofer đã gói gọn tình cảnh tiến thoái lưỡng nan của giới nghệ thuật Đức vào nửa đầu thế kỷ 20. Kassandra là hình dung ảm đạm của […]

ĐỌC THÊM
Một hoa tiêu sóng và ba nhà khoa học lên đường đi tìm con đường sóng bí mật chạy giữa những hòn đảo Marshall.

Nhà nhân chủng học Genz bỏ ngón cái ra khỏi nút bấm thu âm của bộ đàm và chờ đợi câu trả lời từ phía người lái thuyền Kelen. Ông thấy bóng John Huth, một […]

ĐỌC THÊM
Không GPS, không la bàn, giữa biển khơi mênh mông, các hoa tiêu sóng của quần đảo Marshall tìm đường như thế nào?

Tại tọa độ 0400 trên mặt biển Thái Bình Dương, bên dưới là độ sâu ba dặm, một chiếc xuồng máy rọi đèn xuyên qua màn đêm tháng Sáu để tìm kiếm một chiếc thuyền […]

ĐỌC THÊM
Đứa trẻ tự kỷ đầu tiên – Phần 3
Khi được chỉ dạy những kỹ năng xã hội cần thiết và được cộng đồng tiếp nhận và bảo vệ, người tự kỷ hoàn toàn có thể có cuộc sống hạnh phúc.

Sau tất cả những tiến bộ mà Donald đã đạt được trong nhiều năm qua – lái xe, chơi gôn – giao tiếp vẫn là một nghệ thuật quá sức đối với ông. Thỉnh thoảng […]

ĐỌC THÊM
Tại sao chúng ta nói dối?
“Ăn ngay nói thật, mọi tật mọi lành,” nhưng sự dối trá và thiếu trung thực mới là cái làm nên con người.

Mùa thu năm 1989, chàng thanh niên trẻ Alexi Santana nhập học Đại học Princeton. Hành trình cuộc đời của Santana lúc ấy là một câu chuyện đầy lôi cuốn mà hội đồng tuyển sinh […]

ĐỌC THÊM
Tại sao những bài hát ta nghe khi còn là thiếu niên lại hay hơn bất kì bài hát nào ta nghe khi đã trưởng thành?

Lúc tôi chập chững bước qua tuổi hai mươi cũng là khi tôi nhận ra một hiện tượng kỳ lạ: Âm nhạc tôi yêu thích thời thiếu niên càng ngày càng trở nên có ý […]

ĐỌC THÊM